ویژگی پزشکی هسته‌ای در این است که توانایی ارائه‌دادن اطلاعات تصویری از فرایندها و عملکردهای متابولیکی بدن را دارد در صورتی‌که دیگر مدالیته‌های تصویربرداری‌های پزشکی همانند مقطع‌نگاری رایانه‌ای و MRI عموماً اطلاعات ساختاری و آناتومیکال تولید می‌کنند.

نخستین آزمایش استفاده از تزریق رادیوایزوتوپ در تصویربرداری از یک انسان، توسط هرمان ال بلومگارت و سوماً وایس از دانشگاه هاروارد انجام گرفت. این آزمایش در سال ۱۹۲۷ و به‌ کمک یک اتاقک ابری و رادون انجام گرفت، با وجود تلاش‌های فراوان، این آزمایش‌ها موفقیت‌آمیز نبودند و این محققان آزمایشگاه ملی لارنس برکلی بودند که برای نخستین بار توانستند با موفقیت از یک رادیوایزوتوپ در محیطی بالینی بهره ببرند؛ آن‌ها به کمک سیکلوترون معروف خود ایزوتوپ ید-۱۳۱ تولید کردند که برای پروژه‌های تیروئیدی بکار رفت از همین ایزوتوپ مدت کوتاهی بعد برای سرطان تیروئید و پرکاری تیروئید استفاده شد.

هل انگر در سال ۱۹۵۸ دوربین انگر را در دانشگاه برکلی ابداع کرد، همچنین استفاده از رادیوایزوتوپ تکنتیوم در ۱۹۶۴ توسط تیم متشکل از پل هارپر و نیز رابرت بک از دانشگاه شیکاگو باعث ایجاد نقطه عطفی در تاریخ فیزیک پزشکی و پزشکی هسته‌ای شد اما استفاده از مواد پرتوزا در پزشکی در ایران با سنجش مقدار ید رادیواکتیو در سال ۱۳۳۹ به وسیلهٔ یک شمارشگر گایگر در آزمایشگاه پیمان مرکزی دانشکده علوم پزشکی تهران آغاز شد و در این راستا، یک کارشناس بریتانیایی به نام مالکولم کاسبرت نوکز سهم بزرگی در پیشرفت کار پزشکی هسته‌ای در ایران ایفا کرد. با یاری وی، دکتر نظام مافی برای اولین بار در سال ۱۳۴۰ با یک پویشگر تیروئید، تحقیقاتی را به انجام رسانید و پایه‌های پزشکی هسته‌ای را در ایران بنا نهاد.

در این میان، از زمان تأسیس، سازمان انرژی اتمی ایران وظیفهٔ تأمین پرتوداروهای مورد نیاز برای درمان بیماران را بر عهده داشته‌است.

تشخیص بیماری در پزشکی هسته‌ای سریعتر از رادیولوژی

دکتر “محمدرضا همت‌پور” متخصص پزشکی هسته‌ای به ایسنا می‌گوید: پزشکی هسته‌ای علم استفاده از مواد رادیواکتیو به‌ صورت چشمه باز در پزشکی است.

وی تشخیص و درمان را شاخه‌های پزشکی هسته‌ای دانست و بیان کرد: در حال حاضر پزشکی هسته‌ای کرمان در بخش تشخیصی است و مراحل درمان و بستری در فاز بعدی راه‌اندازی خواهد شد.

متخصص پزشکی هسته‌ای در پاسخ به این سوال که چه بیمارانی می‌توانند از طریق پزشکی هسته‌ای درمان شوند؟ اظهار کرد: همه ارگان‌ها و سیستم‌های بدن به شکلی در بخش پزشکی هسته‌ای مورد مطالعه قرار می‌گیرند اما شایعه‌ترین مواردی که با پزشکی هسته‌ای مطالعه می‌شوند شامل؛ قلب، استخوان، کلیه، تیروئد، پاراتیروئید، دستگاه گوارش و مغز هستند.

مسئول فنی بخش پزشکی هسته‌ای مرکز جامع پرتو درمانی و پزشکی هسته‌ای کرمان با اشاره به بیمارانی که امروز به وی مراجعه کرده‌اند، اظهار کرد: امروز دو مورد تنگی نفس که پزشک معالج برای آنکه بداند لخته خون در ریه‌ها ایجاد نشده، به منظور اسکن ریه و همچنین تعدادی بیمار سرطانی برای اسکن استخوان به این مرکز ارجاع داده شده‌اند.

وی از تفاوت پزشکی هسته‌ای با سایر درمان‌های مشابه سخن به میان آورد و عنوان کرد: در رادیولوژی یک بررسی ساختار شناس و آناتومیک صورت می گیرد اما در پزشکی هسته‌ای فیزیولوژی (عملکرد) بررسی می‌شود و شاید برجستگی پزشکی هسته‌ای به همین دلیل باشد زیرا برای آنکه یک تغییر فیزیولوژی به ساختار برسد مدت زمان زیادی بگذرد و بیماری پیشرفت کند لذا تشخیص در پزشکی هسته‌ای جلوتر از رادیولوژی است اما استثنائاتی وجود دارد.

پزشکی هسته‌ای و سرطان

همت‌پور با تاکید برآنکه عملکرد زودتر از ساختار تشخیص داده می‌شود، عنوان کرد: بیماران سرطانی عموما برای بررسی متاستاز سرطان به سیستم اسکلت (استخوان) به ما ارجاع می‌شوند و در حوزه درمان نیز برخی از سرطان‌ها توسط پزشکی هسته‌ای قابل درمان است.

وی ادامه داد: همه سرطان‌ها نمی‌توان از طریق پزشکی هسته‌ای تشخیص داد اما در بحث سرطان تیروئید ما در کنار سایر آزمایشات، تشخیص می‌دهیم.

متخصص پزشکی هسته‌ای بیان کرد: یکی از دغدغه‌های پزشکان این است که آیا سرطان در سایر نقاط بدن بیمار منتشر شده است یا خیر، که ما با اسکن استخوان در این مورد کمک می‌کنیم و اگر متاستاز استخوان(سرطان به استخوان سرایت کرده باشد) به تشخیص پزشک کمک می‌کنیم.

وی در ارتباط با تاثیرات سوء پزشکی هسته‌ای بر روی بیمارن به ایسنا گفت: در پزشکی همواره بین سود و زیاد انتخاب صورت می گیرد و حتی یک قرص مسکن نیز مضرات و فوایدی دارد حال پزشکی هسته‌ای پرتونگاری است لذا مضرات و فوایدی دارد و پزشک براساس میزان فواید و مضرات آن تصمیم می‌گیرد و زمانی بداند اسکن هسته‌ای سودش بیشتر از ضرر آن است، برای بیمار تجویز می‌کند.

آیا انرژی هسته‌ای نیاز پزشکی هسته‌ای کشور را تامین می‌کند؟

مسئول فنی بخش پزشکی هسته‌ای مرکز جامع پرتو درمانی و پزشکی هسته‌ای کرمان در پاسخ به این سوال که اکنون انرژی هسته‌ای ایران فعال است، آیا نیازهای شما را پاسخ می‌دهد یا اینکه شما همه تجهیزات و داروهای مورد نیاز خود را از خارج از کشور وارد می‌کنید؟ به ایسنا گفت: ارتباط ما با شرکت‌هایی است که به نوعی با انرژی هسته‌ای در ارتباط هستند، اما «ید» درمانی در دوران اول تحریم‌ها (هنوز غنی‌سازی ۲۰ درصد نداشتیم) به سختی تامین می شد و مدتی بیماران ما بدون دارو بودند و این موضوع دلیلی شد که غنی‌سازی ۲۰ درصد انجام و این دارو در داخل کشور تولید شود و پس از آن دیگر ما را در این مورد (ید درمانی) تحریم نکردند.

وی افزود: تصور می‌کنم بیشتر نیاز کشور وارد می‌شود اما زمانی که نیاز پیدا کنیم در داخل امکان تولید داروها و تجهیزات مرتبط با پزشکی هسته‌ای وجود دارد.

این متخصص پزشکی هسته‌ای اظهار کرد: تمایل به سمت روش‌های کمتر تهاجمی به‌صورت عمومی در حال رخ دادن است و حدودا در حال حاضر ۵ درصد به این سمت گام برداشته شده است اما گاهی چاره‌ای جزء روش‌های تهاجمی(مثلا عمل جراحی و …) وجود ندارد.

دستگاه پرتو درمانی کرمان در کشور بی‌نظیر است

ایمان مهدیان مدیرعامل شرکت پیشرو طب کریمان نیز به ایسنا گفت: مرکز جامع پرتو درمانی و پزشکی هسته‌ای کرمان واقع در بیمارستان افضلی‌پور، توسط بخش خصوصی احداث شده و در این مرکز مجموعه‌های تشخیصی و درمانی وجود دارد.

وی عنوان کرد: یکی از روش‌های درمانی سرطان، پرتو درمانی است و پرتو درمانی بر پایه تکنولوژی و علم جدید است و شرکت پشرو طب که سرمایه‌گذار بخش خصوصی بوده که در این حوزه ورود پیدا کرده است و چون که بیش از ۱۰ سال در کرمان هیچ تکنولوژی و دستگاه جدیدی برای درمان سرطان در بحث رادیو تراپی وجود نداشت، لذا ما پیشرفته‌ترین دستگاه دنیا را به این استان آورده و ارائه خدمان به کرمانی ها عزیز است.

مدیرعامل شرکت پیشرو طب کریمان ادامه داد: این دستگاه دارای کمترین عارضه جانبی و بالاترین اثرپذیری در از بین بردن تومورهای سرطانی دارد و همچنین سی تی اسکن مخصوص در این مرکز داریم که با سیستم درمانی هماهنگ است لذا در ابتدا توسط اسکن مکان، اندازه و … تومور مشخص کرده و سپس توسط سیستم پرتو درمانی اقدامات درمانی را آغاز می‌کنیم.

پرتو درمانی ۱۵۰۰ بیمار سرطانی

وی با بیان این مطلب که بخش پرتو درمانی این مرکز حدود یک سال است که راه‌اندازی شده، مطرح کرد: روزی ۱۲۰ مریض توسط این دستگاه پرتودرمانی می‌شوند و از ابتدای راه اندازی این مرکز تا کنون بالغ بر یک هزار ۵۰۰ بیمار سرطانی که نیاز به رادیوتراپی داشته با بالاترین کیفیت درمان شده‌اند.

مهدیان ادامه داد: بیماران ما از استان‌های یزد، تهران، مشهد، شیراز، سیستان و بلوچستان و … در واقع از سراسر کشور هستند زیرا این دستگاه در سطح کشور بی‌نظیر بوده و همه هزینه‌های پرتو درمانی نز توسط بیمه پرداخت می‌شود و به عبارتی پرتودرمانی کاملا رایگان است.

وی در خصوص بخش پزشکی هسته‌ای اظهار کرد: این بخش از ۷ مهرماه سال‌جاری در بیمارستان افضلی پور کرمان راه‌اندازی شده است و هم اکنون تنها بخش تشخیص آن فعال است و اسکن بسیاری از بخش‌های بدن را انجام می‌دهیم و بخش ید درمانی آن نیز در آینده نزدیک راه‌اندازی خواهد شد.

مهدیان افزود: در بخش پزشکی هسته‌ای چون باید رادیو دارو از انرژی اتمی خریداری کنیم لذا هزینه این دارو از بیمار گرفته می‌شود اما با تعرفه دولتی این هزینه دریافت می‌شود (۳۰ درصد درمان بیمار باید پرداخت کند).

وی بیان کرد: برای راه‌اندازی این دو بخش پزشکی هسته‌ای و رادیو تراپی حدود ۵۰ میلیارد تومان هزینه کرده‌ایم.

مدیرعامل شرکت پیشرو طب کریمان با انتقاد از بیمه‌ها، مطرح کرد: بیمه‌ها در ایران بسیار ضعیف هستند و پرداخت‌هایی که به ما می‌کنند با یک سال تعویق است و اگر بخش درمان ما پیشرفت نمی‌کند یکی از علل آن بیمه‌ها هستند زیرا اگر پول ما را به موقع پرداخت می‌کرند می‌توانستیم بخش‌های دیگر درمانی نیز راه‌اندازی کنیم.